I. Vấn đề đặt ra: Cơ chế cấp phép đang là “nút thắt cổ chai”

Tại tọa đàm “Nghị quyết 68: Cơ hội của các hãng bay tư nhân Việt Nam”, ông Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nhận định: “Nếu chỉ chăm chăm xin được cấp phép thì doanh nghiệp gần như chết ngay từ vạch xuất phát”.

Vấn đề hiện nay:

• Quá trình cấp phép đầu tư, đặc biệt trong ngành hàng không, còn rườm rà, nhiêu khê, gây cản trở cho doanh nghiệp, đặc biệt là tư nhân.
• Cơ chế quản lý hiện hành vẫn nặng về quản lý tiền kiểm (phải xin phép trước) thay vì hậu kiểm (kiểm tra sau khi hoạt động).
• Kết quả là nhiều doanh nghiệp nản chí, không thể cất cánh dù có năng lực tài chính và chiến lược rõ ràng.

II. Tiềm năng của ngành hàng không và bối cảnh Nghị quyết 68

Thị trường hàng không Việt Nam:

• Có khoảng 7 hãng hàng không thương mại hoạt động chính thức.
• Một số hãng tư nhân mới như Sun Phu Quoc Airways đang chuẩn bị tham gia thị trường.
• Nếu tính cả hãng bay chuyên biệt và giá rẻ, con số vẫn thấp so với tiềm năng phát triển và so với các nước khu vực.

Nghị quyết 68 – Cú hích chính sách:

• Khẳng định vai trò bình đẳng của kinh tế tư nhân trong phát triển kinh tế quốc gia.
• Là động lực cải cách thể chế, loại bỏ độc quyền, mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường cho khu vực tư nhân.
• Tạo nền tảng để cải cách các điều kiện kinh doanh bất hợp lý.

III. Những rào cản thể chế cụ thể cần tháo gỡ

Cơ chế cấp phép phức tạp và lỗi thời

• Gây chậm trễ trong triển khai đầu tư.
• Làm mất cơ hội thị trường khi nhà đầu tư bị kìm hãm trong khâu thủ tục.
• Không khuyến khích sáng tạo, linh hoạt.

Các điều kiện kinh doanh không cần thiết

• Quy định quá chặt về:
  • Vốn điều lệ tối thiểu
  • Số lượng tàu bay khi xin giấy phép
  • Tỷ lệ sở hữu nước ngoài
• Đây là những rào cản làm giảm tính cạnh tranh, giảm tính hấp dẫn đầu tư quốc tế, không còn phù hợp trong môi trường kinh doanh hiện đại.

Thiếu mô hình thử nghiệm và thể chế mở

• Thế giới đang phát triển nhanh mô hình mới như: Taxi bay, máy bay điện, vận tải hàng không tự động
• Trong khi Việt Nam chưa có hành lang pháp lý thử nghiệm cho các công nghệ này.
• Gây trì trệ đổi mới sáng tạo, bỏ lỡ cơ hội dẫn đầu.

IV. Đề xuất chuyển đổi mô hình quản lý

Chuyển từ “quản lý cấp phép” sang “quản lý hậu kiểm”

• Cho phép doanh nghiệp tự khởi sự nhanh hơn nếu đáp ứng các nguyên tắc cơ bản, đặc biệt là an toàn hàng không.
• Nhà nước sẽ kiểm tra giám sát trong quá trình hoạt động, thay vì kiểm duyệt toàn bộ trước đó.

Giữ lại điều kiện thực sự cần thiết

• An toàn hàng không là tiêu chuẩn bắt buộc, không thể nhân nhượng.
• Các yếu tố khác như: Vốn hạ tầng, đầu tư nhà ga, dịch vụ mặt đất… nên để doanh nghiệp chủ động đề xuất phù hợp với năng lực và thị trường.

V. Bất bình đẳng trong tiếp cận hạ tầng và tài nguyên

Vấn đề được ông Lương Hoài Nam (Tổng Giám đốc Bamboo Airways) nêu rõ:

• Hãng hàng không quốc doanh Vietnam Airlines sở hữu quỹ đất lớn tại sân bay.
• Trong khi đó, các hãng tư nhân không có nổi 1 mét vuông đất để xây dựng hệ sinh thái dịch vụ (dịch vụ mặt đất, logistics, kỹ thuật...).

Không có quyền tiếp cận hạ tầng – tức là mất quyền phát triển dài hạn.

Cần có:

• Cơ chế phân bổ đất đai, tài nguyên công khai, minh bạch, thông qua đấu thầu cạnh tranh.
• Bình đẳng về:
  • Quyền sử dụng đất sân bay
  • Quyền tiếp cận thông tin và đường bay
  • Thuế, phí, lệ phí
  • Cơ hội đầu tư vào hạ tầng sân bay

VI. Cải cách về cơ chế giá vé hàng không

• Hiện nay, nhà nước vẫn áp giá trần cho vé máy bay.
• Đề xuất:
  • Chuyển sang khung giá linh hoạt hoặc giá tham chiếu.
  • Điều chỉnh theo:
    • Mùa vụ
    • Tuyến bay
    • Chất lượng dịch vụ
• Mục tiêu là để thị trường tự điều tiết theo cung – cầu, thúc đẩy cạnh tranh thực chất.

Thông điệp: “Chúng ta không nên siết chặt ngay từ đầu mà phải mở lối cho doanh nghiệp tư nhân khởi sự. Sau đó, kiểm tra, điều chỉnh theo hoạt động thực tế.” — Nguyễn Sỹ Dũng

Khuyến nghị chính:

1. Bỏ các điều kiện kinh doanh lỗi thời – giữ lại tiêu chuẩn an toàn.
2. Chuyển sang hậu kiểm, tạo khung thử nghiệm thể chế mới.
3. Bình đẳng trong tiếp cận tài nguyên, thông tin và ưu đãi.
4. Cải cách cơ chế giá để thị trường vận hành linh hoạt hơn.

---

Tác giả: An Nhi

Nguồn: VOV.VN - Link