I. Bối cảnh pháp lý và mục tiêu của Nghị định 151/2025/NĐ-CP

• Từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã/phường/thị trấn) chính thức vận hành toàn quốc, theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi.
• Nhằm cụ thể hóa chủ trương phân cấp – phân quyền sâu rộng của Luật Đất đai 2024, Nghị định 151/2025/NĐ-CP đã được Chính phủ ban hành như một bước đi chiến lược.

Quan điểm chuyên gia – Đề cao hiệu quả & trách nhiệm

• PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến (ĐH Luật Hà Nội): “Giao thêm quyền cho Chủ tịch UBND xã là bước đi dũng cảm, thể hiện niềm tin của Nhà nước vào chính quyền cơ sở”.
• Ông Nguyễn Văn Đính (Phó Chủ tịch Hiệp hội BĐS Việt Nam): “Phân quyền về xã giúp giải quyết nhanh thủ tục đất đai cho nhà đầu tư, nhưng cần tránh tình trạng ‘mỗi nơi làm một kiểu’ và thiếu đồng bộ hóa dữ liệu”.

II. Tinh gọn bộ máy – tăng hiệu quả quản lý

Nghị định 151 quy định rõ phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền, trong đó:

• Chuyển giao một phần quyền lực từ cấp huyện xuống cấp xã.
• Mục tiêu: tăng tính chủ động, trách nhiệm tại cơ sở; rút ngắn quy trình xử lý; nâng cao hiệu quả phục vụ người dân.

Quyền hạn mới của Chủ tịch UBND cấp xã:

• Thành lập Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho từng dự án.
• Ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc, cưỡng chế thu hồi đất.
• Quyết định trưng dụng, gia hạn trưng dụng, xác định mức bồi thường thiệt hại.
• Giải quyết tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư.
• Lập, điều chỉnh, thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp xã.

Đây là một bước chuyển lớn, đưa chính quyền cấp xã/phường trở thành nơi tiếp nhận, xử lý trực tiếp các vấn đề đất đai, vốn trước đây phụ thuộc cấp huyện.

III. Giám sát – yếu tố sống còn để phân cấp không biến thành phân tán

Lo ngại lớn nhất: phân cấp không kiểm soát → phân tán trách nhiệm.

Cần xây dựng hệ thống phần mềm quản lý đất đai tập trung, kết nối từ trung ương đến xã, có thể:

• Giám sát chéo, kiểm tra tính minh bạch và hợp lệ của quyết định hành chính tại địa phương.
• Tránh tình trạng buông lỏng, lạm quyền, hoặc tạo cơ hội trục lợi.

Vai trò của cấp tỉnh & trung ương: Dù phân quyền mạnh cho cấp xã, cấp tỉnh vẫn phải giữ vai trò

• Định hướng quy hoạch.
• Thanh tra – kiểm tra định kỳ.
• Kịp thời xử lý vi phạm, đảm bảo liên thông, thống nhất pháp luật.

Nghị định 151 quy định cụ thể về nhiệm vụ của cơ quan quản lý đất đai cấp xã:

• Xác định giá đất cụ thể khi giải phóng mặt bằng.
• Tổ chức kiểm tra đất đai trên địa bàn.
• Lập phương án bồi thường khi thu hồi hoặc trưng dụng đất.
• Giải quyết tranh chấp đất đai ở cấp cơ sở, đúng quy trình, đúng thời hạn.

IV. Điều kiện để thực hiện hiệu quả: công nghệ – nhân lực – pháp chế

Theo Bộ TN&MT (Phó Cục trưởng Đoàn Thị Thanh Mỹ):

• Rà soát toàn bộ quy trình thủ tục đất đai hiện hành.
• Chuẩn hóa biểu mẫu, văn bản, thời hạn xử lý.
• Xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai cấp xã đầy đủ trước khi giao quyền.
• Đào tạo lại cán bộ xã về nghiệp vụ đất đai, tài chính, quy hoạch.

Các chuyên gia kiến nghị:

• Đầu tư phần mềm quản lý đồng bộ, tích hợp với:
  • Quy hoạch đô thị
  • Dữ liệu dân cư
  • Thuế – tài chính – môi trường
• Công khai quy trình xử lý thủ tục để người dân dễ tiếp cận và giám sát.
• Tăng cường kiểm tra đột xuất, định kỳ từ TƯ để phát hiện sai phạm sớm.

V. Kết luận: Nghị định 151 là thước đo cải cách của chính quyền hai cấp

Nghị định không chỉ là văn bản quy phạm, mà còn là:

• “Thước đo” năng lực quản lý – tổ chức – thích ứng của chính quyền cơ sở.
• Biểu hiện quyết tâm cải cách hành chính, đưa Nhà nước đến gần người dân, tăng niềm tin và hiệu quả đầu tư xã hội.

Nếu triển khai tốt, Nghị định 151/2025/NĐ-CP sẽ:

• Giảm tải cấp trên, rút ngắn thời gian xử lý.
• Nâng cao hiệu lực pháp luật đất đai.
• Tăng hiệu quả kinh tế – xã hội cho cả người dân, doanh nghiệp và nhà nước.

---

Tác giả: Doãn Thành

Nguồn: Báo Kinh tế & Đô thị -  Link