I. Bối cảnh triển khai mô hình TOD tại Hà Nội

TOD (Transit-Oriented Development): Mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng, quy hoạch các khu đô thị xoay quanh trục giao thông công cộng (metro, BRT...) với bán kính tiếp cận 500–800m

Hà Nội và nỗ lực áp dụng TOD

• Hà Nội xem TOD là công cụ chiến lược để:
  • Tái phát triển đô thị.
  • Đạt mục tiêu đến năm 2045 trở thành thủ đô ngang tầm khu vực và thế giới.
• TOD đã được đưa vào:
  • Luật Thủ đô 2024
  • Dự thảo Luật Đường sắt sửa đổi
  • Các nghị quyết đặc thù của Quốc hội, và
  • Các quy hoạch được HĐND TP. Hà Nội phê duyệt.

Rào cản khi triển khai TOD

• Về kỹ thuật và quy chuẩn:
  • Chưa rõ khoảng cách tiếp cận 500m hay 800m là phù hợp.
  • Chưa xác định hành lang, khu vực cụ thể áp dụng TOD.
  • Thiếu bộ tiêu chuẩn quy hoạch khu đô thị đa chức năng.
• Về thể chế & pháp lý:
  • Thiếu hướng dẫn triển khai cụ thể.
  • Cơ chế tài chính xã hội hóa đầu tư còn mờ nhạt.
• Về tài chính – đầu tư: Dự án đường sắt đô thị có chi phí lớn, pháp lý chồng chéo, khó thu hút vốn đầu tư tư nhân.

II. TOC – Hướng tiếp cận mới thay thế hoặc kế thừa TOD

TOC (Traffic-Oriented Community) – “Cộng đồng định hướng giao thông”:

• Không chỉ dừng lại ở quy hoạch hạ tầng cứng.
• Tập trung vào yếu tố xã hội, cộng đồng, bản sắc, và sự tương tác giữa cư dân – không gian sống – kiến trúc – giao thông.
• Giao thông không chỉ là phương tiện mà là chất xúc tác hình thành cộng đồng.

Sự khác biệt giữa TOC và TOD

III. Thực tiễn và gợi mở triển khai TOC tại Hà Nội

Tọa đàm về TOC

• Tổ chức tại Hà Nội do Hội Kiến trúc sư Hà Nội chủ trì.
• Các chuyên gia nhận định:
  • TOC là bước phát triển tiếp theo từ TOD, phù hợp với bối cảnh đô thị hóa mới.
  • Cần chuyển từ việc tập trung vào "hệ số K" (đền bù) trong cải tạo chung cư cũ sang "tư duy hệ sinh thái đô thị".

Bài học từ quốc tế

• Paris – Dự án Grand Paris:
  • 200km metro mới, hàng nghìn km đường xe buýt, xe đạp, ưu tiên cho vùng thu nhập thấp.
  • Tăng tiếp cận giao thông công cộng lên 8 lần, tăng cơ hội việc làm gấp 11 lần.
  • Hấp dẫn với nhà đầu tư: Trái phiếu phát hành được đăng ký mua gấp 10 lần.
• Bangkok – Thái Lan: Từng dùng TOD nhưng sau đó chuyển sang TOC để mở rộng hấp dẫn đầu tư & nâng cao chất lượng sống.

IV. Tác động thực tế và khuyến nghị

Thực trạng cải tạo chung cư cũ ở Hà Nội

• Vẫn vướng mắc lớn ở:
  • Hệ số đền bù không thỏa thuận được.
  • Phản ứng cư dân tầng 1, nâng tầng, bố trí thương mại tầng trệt.
• Khi tiếp cận bằng TOC:
  • Có thể vượt khỏi “lối mòn quy hoạch” chỉ quanh khu đất.
  • Tập trung vào sự kết nối liên vùng – liên ngành – liên bên liên quan (kinh tế, văn hóa, giao thông...).

Yêu cầu đổi mới mô hình quản trị

• Thế giới đã áp dụng chuyển đổi số – công nghệ số – dữ liệu lớn trong quy hoạch từ 2020–2030.
• Hà Nội vẫn áp dụng mô hình cũ từ 1990–2000, khiến triển khai chậm.
• Cần:
  • Áp dụng công nghệ số vào đầu tư – quy hoạch – vận hành đô thị.
  • Đổi mới sáng tạo thực chất, không hình thức.

---

Tác giả: Khánh An

Nguồn: Báo Hà Nội mới - Link