I. Bối cảnh và nhu cầu vốn khổng lồ

• Theo Ngân hàng Thế giới (WB), nhu cầu tài chính cho chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam giai đoạn 2021–2030 có thể lên tới hơn 135 tỷ USD.
• Để huy động được nguồn vốn này, khung thể chế đầu tư – tài chính cần được hoàn thiện, minh bạch, tạo niềm tin cho khu vực tư nhân và định chế quốc tế.

II. Thách thức trong huy động tài chính năng lượng

Cơ chế giá điện chưa hấp dẫn

• Giá điện hiện chưa phản ánh đúng chi phí đầu tư, rủi ro và lợi nhuận kỳ vọng của tư nhân.
• Giá trần trong đấu thầu (điện mặt trời, điện gió…) chủ yếu dựa trên tính toán nội địa, chưa tính đủ:
  • rủi ro tỷ giá,
  • chi phí vốn vay,
  • chi phí phòng ngừa rủi ro.

Hợp đồng mua bán điện (PPA) thiếu ràng buộc

• PPA hiện tại không có cam kết dài hạn, thiếu bảo lãnh rủi ro, nên các dự án năng lượng tái tạo không đạt chuẩn tín dụng quốc tế.
• Kết quả:
  • Chỉ 15% dự án tiếp cận được vốn vay dài hạn ngoại tệ (chủ yếu nhờ bảo lãnh từ quỹ phát triển – ADB 2024).
  • Phần lớn phải vay VND với lãi suất cao hơn 3–5 điểm %.

Khung pháp lý cho tài chính xanh còn thiếu

• Thiếu luật khung về thị trường carbon, định giá phát thải.
• Trái phiếu xanh: từ 2019–2024, chiếm <0,1% tổng thị trường TPDN (trong khi Thái Lan, Malaysia, Singapore đạt 5–6%).
• Chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC) chưa rõ ràng.
• Doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn ưu đãi quốc tế (GCF, SDG Fund...).

Khoảng trống từ vốn Nhà nước

• Việt Nam chưa có định chế tài chính công đủ mạnh như: Green Development Bank (GDB) ở Đức, Hàn Quốc, Anh.
• Việc thành lập một Ngân hàng Phát triển Xanh sẽ giúp:
  • giảm rủi ro cho tư nhân,
  • thu hút vốn quốc tế,
  • bảo đảm lộ trình Net Zero 2050.

III. Giải pháp và khuyến nghị tại Diễn đàn Dầu khí & Năng lượng 2025

Kiến nghị từ các chuyên gia & cơ quan quản lý

• Luật hóa tài chính xanh, chuẩn hóa định mức đầu tư công nghệ mới.
• Hợp đồng PPA linh hoạt theo vùng, quy mô, công nghệ.
• Cơ chế bao tiêu rõ ràng, giá tham chiếu sát thực tế.
• Nhà nước điều phối vốn qua định chế tài chính công, bảo lãnh rủi ro.

Quan điểm của ông Nguyễn Đức Hiển (Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương)

• Cần cơ chế thu hút tư nhân, đặc biệt qua PPP (hợp tác công tư).
• Hiện vốn ngân hàng cho chuyển đổi xanh chỉ chiếm 4,36% → cần định chế đặc biệt.
• Muốn thu hút tư nhân phải giải quyết lợi ích, cải cách thị trường điện, cơ chế mua bán & giá điện.

Góc nhìn từ doanh nghiệp (Lọc hóa dầu Bình Sơn)

• Hoàn thiện khung pháp lý dài hạn cho:
  • CCUS (thu hồi & lưu trữ carbon),
  • tín chỉ carbon,
  • nhiên liệu sinh học, SAF.
• Chính sách ưu đãi tín dụng xanh cho công nghệ sạch, tuần hoàn carbon.
• Cơ chế miễn/giảm thuế cho sản phẩm xanh, thân thiện môi trường.

IV. Đề xuất: Thí điểm Ngân hàng Năng lượng Quốc gia

Ý tưởng từ TS. Ngô Trí Long

• Việt Nam cần thành lập Ngân hàng Năng lượng Quốc gia (National Energy Bank).
• Petrovietnam có thể đồng sáng lập cùng các ngân hàng thương mại (BIDV, Agribank, Vietcombank), dưới sự bảo trợ của Bộ Tài chính, NHNN.

Chức năng chính

• Cung cấp tín dụng trung – dài hạn (15–25 năm) cho: điện gió ngoài khơi, hydrogen xanh, lưu trữ năng lượng.
• Phát hành trái phiếu xanh huy động vốn quốc tế.
• Khai thác vốn từ thị trường carbon trong và ngoài nước.
• Tài trợ lại cho startup, nhà đầu tư nhỏ (nông thôn, hải đảo).
• Kết hợp với Quỹ chuyển dịch năng lượng Petrovietnam, tạo hệ sinh thái blended finance.
• Nhà nước chia sẻ rủi ro qua Quỹ bảo lãnh rủi ro đầu tư năng lượng (theo mô hình GGF – EU).

---

Tác giả: Anh Nguyễn

Nguồn: Doanh Nhân Việt Nam - Link