I. Bối cảnh và lý do cần khơi thông nguồn lực tư nhân

• Việt Nam đang đẩy mạnh đầu tư hạ tầng quy mô lớn như:
  • Đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam
  • Cao tốc, sân bay, cảng biển
  • Logistics, năng lượng tái tạo
• Ngân sách nhà nước có hạn, vốn ODA không ổn định

→ Cần huy động hiệu quả khu vực kinh tế tư nhân để thực hiện các công trình trọng điểm.

• Nghị quyết 68-NQ/TW (2024) của Bộ Chính trị đã nêu rõ:
  • Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng
  • Khuyến khích tư nhân tham gia cả vào lĩnh vực then chốt nếu đủ điều kiện

II. Vấn đề đặt ra: Làm thế nào để tư nhân “vào được” các dự án lớn?

Rào cản hiện hữu

• Chưa có cơ chế lựa chọn nhà đầu tư tư nhân minh bạch, hiệu quả
• Thiếu bộ tiêu chí chuẩn để đánh giá, phân loại doanh nghiệp
• Thể chế pháp lý về PPP, đất đai, đấu thầu còn chồng chéo
• Thiếu cơ chế liên kết giữa các DN tư nhân → không tạo được sức mạnh tổng hợp
• E ngại của cơ quan Nhà nước trong việc “nhường vai” triển khai cho tư nhân

Mô hình quản lý chưa linh hoạt

• Nhà nước còn can thiệp sâu vào khâu triển khai dự án, thay vì giữ vai trò giám sát – định hướng
• Dự án trọng điểm quốc gia vẫn mặc định trao cho các DN nhà nước dù năng lực hạn chế

III. Đề xuất từ các chuyên gia – từng nhân vật, từng quan điểm

1. GS.TS. Hoàng Văn Cường – Ủy viên Ủy ban Kinh tế – Tài chính Quốc hội

Quan điểm chính:

• Nhà nước giữ quyền điều tiết chiến lược, an ninh, tài chính
• Tư nhân triển khai thực hiện – khai thác – vận hành
• Cần phân biệt: Tài sản công nhưng được giao quyền khai thác, không phải “trao quyền sở hữu”

Đề xuất cụ thể:

• Ngân hàng Nhà nước nên cho phép DN tư nhân tự huy động vốn nếu đảm bảo điều kiện
• Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam nên giao cho tư nhân, miễn là doanh nghiệp:
  • Có năng lực thi công, công nghệ
  • Đáp ứng điều kiện chuyển giao công nghệ

2. TS. Nguyễn Sĩ Dũng – Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

Cảnh báo: Nếu chọn nhà đầu tư nước ngoài → phụ thuộc công nghệ, tài chính, quản lý

Giải pháp:

• Ưu tiên chọn doanh nghiệp tư nhân trong nước
• Cho phép liên doanh – liên kết với đối tác nước ngoài (vai phụ trợ)

Kiến nghị cấp thiết:

• Thành lập Tổ công tác chuyên trách tháo gỡ thể chế và thủ tục hành chính, do Phó Thủ tướng đứng đầu
• Có quyền rà soát, đề xuất cắt giảm thủ tục, đảm bảo tư nhân vào được dự án nhanh hơn

3. TS. Nguyễn Văn Khôi – Chủ tịch Hiệp hội BĐS Việt Nam cho rằng

• Cần thiết lập một bộ tiêu chí đánh giá doanh nghiệp tư nhân tham gia dự án quốc gia. Trong đó, yếu tố công nghệ – kỹ thuật phải được đặt ở trung tâm, không thể xem nhẹ.
• Doanh nghiệp phải chứng minh năng lực áp dụng công nghệ hiện đại từ thiết kế đến thi công, đồng thời đảm bảo có cơ chế chuyển giao công nghệ nếu làm việc với nhà thầu nước ngoài.
• Ông nhấn mạnh thêm vai trò của năng lực tài chính – bao gồm khả năng huy động vốn chủ sở hữu và vốn vay; tính cạnh tranh về giá; kinh nghiệm điều hành dự án – đặc biệt là kỹ năng chia nhỏ gói thầu, đẩy nhanh tiến độ; và lựa chọn mô hình đầu tư linh hoạt theo đặc thù từng lĩnh vực. Với giao thông và logistics, cần mạnh dạn để tư nhân thực hiện vì doanh nghiệp nhà nước còn hạn chế về tài chính lẫn nhân sự.

4. GS.TS. Lê Hồng Hạnh – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam

• Gợi ý cải cách thể chế pháp lý đồng bộ:
  • Rà soát, sửa đổi Luật PPP, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Đầu tư…
  • Xây dựng một “bộ luật dùng chung” cho dự án trọng điểm có vốn tư nhân
• Lý do: Hành lang pháp lý hiện hành không đủ rõ – không đủ bảo vệ – không đủ khuyến khích

IV. Kết luận và hướng hành động

Cần chuyển đổi tư duy: “Tư nhân chỉ hỗ trợ” → “Tư nhân là chủ lực triển khai, Nhà nước giám sát”

Hành động cụ thể:

• Xây dựng bộ tiêu chí chọn DN tư nhân tham gia dự án quốc gia (4 nhóm như trên)
• Ưu tiên lựa chọn DN trong nước, liên kết có chọn lọc với đối tác quốc tế
• Đẩy mạnh cải cách thể chế pháp lý, gỡ vướng Luật PPP, Đất đai, Đấu thầu
• Rà soát – rút gọn thủ tục hành chính, giao Tổ công tác chuyên trách xử lý trực tiếp
• Thiết lập cơ chế chia sẻ rủi ro công – tư, bảo vệ quyền lợi DN nhưng cũng gắn trách nhiệm
• Đảm bảo quyền khai thác nhưng không “tư nhân hóa” tài sản quốc gia
• Coi hậu kiểm là trung tâm, không sa đà vào tiền kiểm – hành chính hóa quy trình

---

Tác giả: Hà Sơn

Nguồn: Báo Chính phủ điện tử - Link