I. Bối cảnh và thực trạng

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã, phường không còn cấp huyện trung gian) đang được triển khai tại một số tỉnh, thành.

Mục tiêu là đơn giản hóa bộ máy, tăng cường hiệu quả quản lý, tuy nhiên trong lĩnh vực đất đai đã phát sinh nhiều vướng mắc, khó khăn. Các khó khăn chủ yếu do:

• Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn chưa hoàn toàn phù hợp với mô hình tổ chức mới.
• Thủ tục hành chính đất đai được phân quyền mạnh cho cấp xã, nhưng năng lực cán bộ địa phương còn hạn chế.
• Dữ liệu về đất đai chưa được chuẩn hóa, kết nối đồng bộ với hệ thống quốc gia.

II. Khó khăn cụ thể tại địa phương: Ví dụ tỉnh Gia Lai

Tăng khối lượng và độ phức tạp thủ tục hành chính đất đai cấp xã. Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, ông Phạm Anh Tuấn, cho biết:

• Thủ tục đất đai, hộ tịch và các loại xác nhận thuộc lĩnh vực đất đai là những thủ tục hành chính phức tạp, nhạy cảm, nếu sai sót rất khó sửa.
• Trước đây, thủ tục đất đai phải qua hai cấp (xã – huyện), nay chỉ còn một cấp xã thực hiện quyết định, gây áp lực lớn cho cán bộ xã.
• Trung tâm hành chính công xã, phường luôn đông nghịt người dân đến làm thủ tục liên quan đất đai.

Hạn chế về năng lực cán bộ địa chính cấp xã

• Cán bộ địa chính xã tuy am hiểu tình hình thực tế địa phương, nhưng thiếu kiến thức, kỹ năng xử lý thủ tục phức tạp theo quy định mới.
• Tỉnh Gia Lai đã điều động 30 cán bộ chuyên ngành đất đai cấp tỉnh hỗ trợ địa phương về mặt thủ tục.
• Tỉnh tổ chức đào tạo liên tục theo phương pháp “mưa dầm thấm lâu” để nâng cao năng lực cán bộ cấp xã, tránh sai sót.

Vấn đề dữ liệu và công nghệ thông tin

• Gia Lai đã triển khai số hóa sổ đỏ, gắn với căn cước công dân nhằm “làm sạch” dữ liệu.
• Tuy nhiên, dữ liệu đất đai chưa được chuẩn hóa và chưa kết nối đồng bộ với các hệ thống quốc gia như cơ sở dữ liệu dân cư, thuế, một cửa điện tử…
• Tỉnh đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm có phần mềm cơ sở dữ liệu đất đai thống nhất để hỗ trợ địa phương.

Vấn đề nhân sự: Nghị định 178 (có hiệu lực đến tháng 8/2025) khiến nhiều cán bộ trong lĩnh vực đất đai, tài chính nghỉ việc đồng loạt, gây thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn quan trọng.

III. Vướng mắc về thủ tục thu hồi đất, thu hồi rừng (tỉnh Hà Tĩnh)

• Theo quy định hiện hành, thẩm quyền thu hồi rừng thuộc Chủ tịch UBND cấp xã, nhưng chưa có quyết định công bố thủ tục hành chính cụ thể để địa phương triển khai.
• Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi bổ sung, trong đó có quy định trình tự, thủ tục thu hồi rừng đồng thời thu hồi đất.
• Sau khi Nghị định được ban hành, sẽ có quyết định công bố thủ tục hành chính để các địa phương thực hiện đúng thẩm quyền.

IV. Vấn đề tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất

Giá đất tăng đột biến làm tiền chuyển mục đích sử dụng đất tăng cao, gây áp lực lớn với người dân.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần phân biệt rõ:

• Người dân sử dụng đất hợp pháp, làm nhà ở lần đầu nên được tính mức thu phù hợp khả năng chi trả, bảo đảm tiếp cận công bằng.
• Phân biệt với các trường hợp đầu cơ, để đất hoang hóa, chậm triển khai dự án.

Chính quyền địa phương có thể áp dụng chính sách miễn, giảm tiền sử dụng đất cho các đối tượng chính sách (dân tộc thiểu số, người nghèo, người có công, cư trú vùng khó khăn).

V. Yêu cầu tháo gỡ vướng mắc của Thủ tướng Chính phủ

Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành, UBND tỉnh, thành rà soát toàn diện các vướng mắc, bất cập trong Luật Đất đai năm 2024 và các văn bản hướng dẫn.

Phải làm rõ nội dung vướng mắc, quy định tại điều khoản cụ thể và đề xuất giải pháp sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ.

Tinh thần: phân cấp, phân quyền tối đa, cắt giảm thủ tục hành chính không cần thiết, tăng cường hậu kiểm, tránh gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao:

• Khẩn trương tổng hợp, rà soát ý kiến để sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật.
• Hoàn thiện hồ sơ Luật sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai trình Quốc hội kỳ họp tháng 10/2025.
• Sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan để đảm bảo đồng bộ, thống nhất.
• Hoàn thành sửa đổi các quy định gây vướng mắc trước ngày 10/9/2025.

VI. Kết luận

Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tạo nhiều thuận lợi trong việc rút ngắn thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân.

Tuy nhiên, lĩnh vực đất đai chịu ảnh hưởng nhiều nhất do đặc thù phức tạp, nhạy cảm của thủ tục và dữ liệu.

Các địa phương cần tập trung:

• Nâng cao năng lực cán bộ cấp xã.
• Chuẩn hóa, đồng bộ dữ liệu đất đai.
• Đề xuất, phối hợp sửa đổi văn bản pháp luật.

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương và địa phương để tháo gỡ vướng mắc, tạo môi trường thuận lợi phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

---

Tác giả: Văn Ngân

Nguồn: Tạp chí VOV - Link