I. Cuộc “cách mạng” trong lĩnh vực bất động sản

Thị trường bất động sản Việt Nam có vai trò trọng yếu đối với nền kinh tế, gắn liền với nhiều thị trường khác như tài chính – tín dụng, xây dựng, vật liệu xây dựng và lao động. Tuy nhiên, hệ thống giao dịch hiện nay còn nhiều bất cập:

• Quy trình rườm rà, chồng chéo: Các bước giao dịch nhà đất trải qua nhiều thủ tục, thuộc thẩm quyền nhiều cơ quan khác nhau, thiếu tính liên thông, khiến người dân và doanh nghiệp mất nhiều thời gian và chi phí.
• Thiếu cơ sở dữ liệu tập trung: Hiện chưa có hệ thống thông tin đầy đủ, thống nhất về nguồn cung, giá trị giao dịch, thuế và tín dụng liên quan đến bất động sản. Nhà nước gần như chỉ dựa vào báo cáo từ các chủ đầu tư, vốn thường thiếu chính xác và không đầy đủ.
• Thiếu minh bạch: Người dân khó tiếp cận được thông tin chính thống, dẫn đến rủi ro khi giao dịch. Tình trạng kê khai “hai giá” vẫn phổ biến, gây thất thu thuế và làm méo mó thị trường.

Chính vì vậy, yêu cầu về một cơ chế quản lý hiện đại, minh bạch, có sự tham gia trực tiếp của Nhà nước là vô cùng cấp thiết.

II. Trung tâm giao dịch bất động sản: Bước ngoặt về chuyển đổi số

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị về chuyển đổi số quốc gia, Bộ Xây dựng đã đề xuất thành lập Trung tâm giao dịch bất động sản và quyền sử dụng đất do Nhà nước quản lý. Đây sẽ là đầu mối tập trung:

• Chuẩn hóa quy trình giao dịch.
• Hình thành cơ sở dữ liệu đồng bộ, chính xác và minh bạch.
• Kết nối hiệu quả cung – cầu, đồng thời tăng cường năng lực quản lý Nhà nước.

Theo bà Tống Thị Hạnh, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, trung tâm này sẽ giúp kiểm soát chặt chẽ tính hợp pháp của bất động sản từ khi đủ điều kiện giao dịch đến khi hoàn tất thủ tục cấp giấy chứng nhận. Đồng thời, tạo cầu nối giữa các sàn giao dịch tư nhân và hệ thống Nhà nước.

III. Kinh nghiệm quốc tế và định hướng áp dụng tại Việt Nam

Cơ quan soạn thảo đã nghiên cứu mô hình của nhiều quốc gia (Nhật Bản, Đài Loan, Mỹ, Trung Quốc, Anh). Trong đó, hệ thống của Trung Quốc được đánh giá tương đồng và phù hợp để tham khảo, nhờ tính hiệu quả và khả năng ứng dụng công nghệ hiện đại.

Tại Việt Nam, đề án dự kiến thí điểm từ năm 2026 đến 2030 tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Các loại bất động sản được phép giao dịch qua Trung tâm bao gồm:

• Nhà ở có sẵn.
• Nhà ở hình thành trong tương lai.
• Quyền sử dụng đất đã có hạ tầng trong dự án bất động sản.
• Quyền sử dụng đất ở được mã hóa, định danh điện tử.

Các loại giao dịch được triển khai: mua bán, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê mua.

IV. Quy trình giao dịch minh bạch, số hóa hoàn toàn

Quy trình tại Trung tâm được chuẩn hóa với 4 bước chính:

1. Đăng ký: Doanh nghiệp gửi hồ sơ bất động sản (đã đủ điều kiện giao dịch) cùng thông tin giá bán/cho thuê mua.
2. Niêm yết công khai: Trung tâm kiểm tra và niêm yết trên hệ thống điện tử để người dân, doanh nghiệp tra cứu.
3. Ký kết hợp đồng: Bên mua và bán thỏa thuận, lập hợp đồng trực tuyến theo mẫu tại Nghị định 96/2024/NĐ-CP, Trung tâm xác nhận tính pháp lý.
4. Hoàn tất thủ tục pháp lý: Các bên thực hiện nghĩa vụ thuế, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thông qua cơ sở dữ liệu tích hợp (đất đai, thuế, dân cư).

V. Tác động kỳ vọng

Việc thành lập Trung tâm giao dịch bất động sản Nhà nước quản lý mang lại nhiều lợi ích:

• Đối với Nhà nước: Nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát thị trường, ngăn chặn tình trạng “hai giá”, thất thu thuế, và đảm bảo minh bạch.
• Đối với doanh nghiệp: Giảm chi phí tuân thủ, tiết kiệm thời gian, thuận lợi trong huy động vốn và giao dịch.
• Đối với người dân: Tiếp cận thông tin đầy đủ, chính xác, hạn chế rủi ro pháp lý khi mua bán bất động sản.
• Đối với thị trường: Góp phần hình thành hệ sinh thái bất động sản hiện đại, minh bạch, an toàn và bền vững.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh, đây sẽ là một “cuộc cách mạng” trong lĩnh vực bất động sản, gắn với chương trình phát triển khoa học – công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.

Ông Vũ Cương Quyết, CEO Đất Xanh Miền Bắc cũng kỳ vọng việc giám sát tập trung sẽ giúp loại bỏ tình trạng kê khai gian lận giá trị giao dịch, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng hơn cho tất cả các bên.

---

Tác giả: Trang Lê

Nguồn: Báo Xây dựng - Link