I. Bối cảnh ban hành nghị định

Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (12/6/2025) giảm số tỉnh, thành phố từ 63 còn 34, đồng thời:

• Thiết lập mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: tỉnh và xã.
• Xóa bỏ cấp huyện như trước đây.
• Cả nước sẽ còn lại 3.321 xã, phường, đặc khu.

Do đó, để phù hợp với bộ máy mới, Chính phủ ban hành Nghị định 140/2025/NĐ-CP, phân cấp nhiều nhiệm vụ từ cấp huyện xuống cấp xã trong lĩnh vực xây dựng, nhà ở và bất động sản.

II. Từ 1/7, UBND cấp xã có quyền thực hiện các nhiệm vụ sau

Về cấp phép và xử lý vi phạm xây dựng

• Cấp giấy phép xây dựng theo Luật Xây dựng 2014 (đã sửa đổi 2020).
• Thực hiện cưỡng chế xây dựng trái phép, xử lý vi phạm trật tự xây dựng – thay cho cấp huyện trước đây.

Về nhà ở xã hội và tái định cư. UBND cấp xã sẽ:

• Tiếp nhận đơn đăng ký mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội đối với người thuộc diện tái định cư.
• Kiểm tra, xác minh điều kiện của cá nhân, hộ gia đình:
  • Về thu nhập, hộ khẩu, đối tượng ưu tiên
  • Lập danh sách đủ điều kiện mua/thuê/thuê mua
• Công bố công khai thông tin về các dự án nhà ở xã hội tại địa phương.

Về xác nhận hồ sơ đất đai

• Xác nhận người có tên trên đơn đăng ký quyền sử dụng đất vào hồ sơ địa chính.
• Thẩm quyền này trước đây thuộc Văn phòng Đăng ký đất đai cấp huyện, nay được thực hiện tại cấp xã hoặc liên xã.

Về quản lý nhà nước trong lĩnh vực bất động sản

• UBND xã sẽ trực tiếp quản lý và giám sát các hoạt động kinh doanh bất động sản trên địa bàn, bao gồm:
  • Dự án nhà ở thương mại
  • Dự án khu dân cư
  • Giao dịch môi giới đất nền

Về chính sách hỗ trợ và xác minh xã hội

• Phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường để xác nhận:
  • Tình trạng nhà ở
  • Điều kiện thu nhập
  • Điều kiện vay vốn ưu đãi
• Nhiệm vụ này trước đây do UBND cấp huyện và Sở TN&MT đảm nhiệm.

Về khiếu nại và cưỡng chế

• UBND xã có quyền:
  • Giải quyết khiếu nại liên quan đến xây dựng, cưỡng chế
  • Tổ chức cưỡng chế theo quyết định cấp trên hoặc tự ra quyết định theo luật

III. Ý nghĩa và ảnh hưởng thực tiễn

Tích cực:

• Rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính, gần dân hơn.
• Tăng tính chủ động của chính quyền cơ sở.
• Giảm tải cho cấp tỉnh sau khi xóa bỏ cấp huyện.
• Giúp giám sát chặt chẽ hơn các hành vi vi phạm xây dựng, đất đai tại địa phương.

Thách thức: Cần đảm bảo:

• Năng lực cán bộ xã
• Cơ chế phối hợp liên thông giữa các phòng ban
• Kiểm soát quyền lực để ngăn ngừa tiêu cực

IV. Một số quy định liên quan cần chú ý

Khoản 6 Điều 141 – Luật Đất đai 2024:

• Quy định rõ việc xác định lại diện tích đất ở khi có ao vườn, chuyển nhượng một phần, đã cấp GCN trước 01/7/2004...
• UBND cấp xã có vai trò xác nhận, hỗ trợ người dân trong quy trình thực hiện.

---

Tác giả: B. Loan

Nguồn: Gia đình & Xã hội - Link