I. Bối cảnh

Luật Đầu tư 2020 và các lần sửa đổi là một trong những luật trụ cột điều chỉnh môi trường đầu tư – kinh doanh tại Việt Nam.

Luật tác động đến quyền tiếp cận thị trường, triển khai dự án, huy động vốn và sử dụng tài nguyên của doanh nghiệp.

Mặc dù đã đạt một số cải cách đáng kể, nhưng theo VCCI, qua thực tiễn thi hành, Luật Đầu tư vẫn còn nhiều bất cập cần điều chỉnh, đặc biệt là trong bối cảnh cải cách hành chính và thúc đẩy thu hút đầu tư.

II. Những điểm tích cực đã đạt được

1. Giải quyết xung đột pháp luật

Luật Đầu tư 2020 và các văn bản liên quan đã phần nào xử lý được sự chồng chéo giữa luật đầu tư với các luật khác như:

• Luật Đất đai
• Luật Nhà ở
• Luật Kinh doanh Bất động sản
• Luật Xây dựng
• Luật Đấu thầu, v.v.

2. Cải cách thủ tục hành chính

Phân cấp mạnh mẽ:

• Trước: nhiều dự án phải xin Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.
• Nay: nhiều thẩm quyền đã chuyển về Chủ tịch UBND cấp tỉnh → rút ngắn thời gian phê duyệt.

Hướng tới cơ chế hậu kiểm: Các bước tiền kiểm được giảm nhẹ, doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm và Nhà nước kiểm tra sau → tạo sự linh hoạt.

III. Những bất cập và kiến nghị của VCCI

1. Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư gây chồng chéo

Quy định hiện hành:

• Các dự án thuộc Điều 30, 31, 32 của Luật Đầu tư 2020 phải xin chấp thuận chủ trương đầu tư.
• Hồ sơ chấp thuận phải thẩm định sự phù hợp với quy hoạch, cơ cấu nhà ở, di sản văn hóa, công nghệ, môi trường.

Bất cập: Dù đã được chấp thuận chủ trương, nhà đầu tư vẫn phải làm lại các thủ tục:

• Đánh giá tác động môi trường (ĐTM)
• Thẩm định công nghệ
• Thủ tục liên quan đến di sản văn hóa
  → Không có giá trị thay thế hay giảm nhẹ, gây mất thời gian và trùng lặp quy trình.

Kiến nghị của VCCI:

• Bãi bỏ hoặc thu hẹp phạm vi áp dụng thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư.
• Chỉ áp dụng đối với các dự án liên quan đến tài nguyên công hoặc sử dụng đất lớn.
• Các dự án khác có thể tự đánh giá sự phù hợp với quy hoạch, vì thông tin quy hoạch hiện đã công khai trực tuyến.

2. Một số loại dự án bị áp dụng thủ tục không hợp lý

a) Dự án đầu tư kinh doanh vận tải hành khách bằng đường hàng không

Theo khoản 1 Điều 31 Luật Đầu tư, phải xin chủ trương đầu tư. Bất cập:

• Đây là ngành nghề đã được quản lý bằng Luật Hàng không dân dụng, vốn có quy trình cấp phép chặt chẽ.
• Không sử dụng đất công, không xin ngân sách, rủi ro thấp.
• Trong khi chính sách nhà nước lại khuyến khích đầu tư vào ngành này.

Kiến nghị: Loại dự án hàng không thương mại ra khỏi danh mục dự án phải xin chủ trương đầu tư.

b) Dự án khu đô thị từ 300 ha hoặc từ 50.000 dân trở lên

Theo Điều 31, phải được Thủ tướng chấp thuận. Bất cập:

• Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, nhu cầu cấp bách, thì quy định này gây tắc nghẽn tiến độ.
• Có thể phân cấp cho cấp tỉnh nếu dự án không sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Kiến nghị: Cho phép Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thẩm quyền phê duyệt các dự án này, thay vì trình Thủ tướng.

3. Thẩm định công nghệ chưa hợp lý

Quy định hiện hành: Dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường phải thẩm định công nghệ ngay từ giai đoạn xin chủ trương đầu tư. Bất cập:

• Sau đó, khi làm thủ tục đầu tư mới, vẫn phải thẩm định lại.
• Kết quả thẩm định trước đó không được kế thừa → mất thời gian, tạo rủi ro pháp lý.
• Giai đoạn đầu, chủ yếu do nhà đầu tư tự đánh giá, còn ĐTM đánh giá đầy đủ hơn ở giai đoạn sau.

Kiến nghị:

• Rà soát lại giai đoạn thẩm định công nghệ.
• Có thể gộp chung vào một giai đoạn, tránh thẩm định 2 lần.
• Hoặc chỉ yêu cầu thẩm định một lần tại thời điểm trước khi cấp giấy chứng nhận đầu tư chính thức.

IV. Kết luận và đề xuất tổng thể của VCCI

Chấp thuận chủ trương đầu tư không nên là thủ tục mặc định cho mọi dự án. Cần:

• Đánh giá lại toàn diện tính cần thiết của thủ tục này.
• Loại bỏ những dự án không cần xin phép Thủ tướng.
• Đơn giản hóa các nhóm thủ tục đầu tư, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

Mục tiêu cuối cùng: tăng tốc độ đưa vốn vào nền kinh tế, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, và đảm bảo thực chất hóa cải cách môi trường đầu tư.

---

Tác giả: Nguyệt Minh

Nguồn: Doanh nghiệp Việt Nam (DNVN) – Link