I. Bối cảnh kiến nghị

• Trong quá trình góp ý sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư và Nghị định 31/2021/NĐ-CP, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã lên tiếng cảnh báo về thực trạng mở rộng không kiểm soát số lượng ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.
• VCCI nhận định: Luật Đầu tư vốn được xem là “luật gốc” trong việc kiểm soát điều kiện kinh doanh, song vai trò thực tế của luật đang bị suy yếu vì việc bổ sung ngành nghề có điều kiện diễn ra dễ dãi.

II. Tình trạng phát sinh quá mức ngành nghề kinh doanh có điều kiện

Mặc dù Danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Phụ lục IV Luật Đầu tư hiện quy định 236 ngành nghề, nhưng:

• Trong thực tế, số lượng ngành nghề có điều kiện cao hơn nhiều do các luật chuyên ngành “đẻ thêm” điều kiện phụ (“ngành con”).
• Việc bổ sung các ngành nghề mới vào danh mục diễn ra dễ dàng, thiếu kiểm soát chặt chẽ về tiêu chí và lý do ban hành.

Thực trạng này đi ngược lại chủ trương cải cách hành chính, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, tự do và minh bạch mà Đảng và Nhà nước đang theo đuổi.

III. Phân tích hạn chế trong cơ chế kiểm soát hiện nay

Cơ chế kiểm soát của Luật Đầu tư hiện được thiết kế gồm:

• Nguyên tắc xác định ngành, nghề có điều kiện;
• Các hình thức giấy phép tương ứng;
• Hai danh mục: ngành cấm đầu tư và ngành có điều kiện;
  • Cơ chế đề xuất, ban hành và sửa đổi bổ sung.

Tuy nhiên, VCCI cho rằng cơ chế này đang chưa đủ mạnh, chưa ngăn chặn hiệu quả việc lạm dụng thêm ngành nghề có điều kiện.

IV. Kiến nghị cải cách mạnh mẽ từ VCCI

Xem xét lại toàn bộ Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện

• Rà soát toàn diện Danh mục hiện hành tại Luật Đầu tư.
• Bãi bỏ các ngành có thể kiểm soát bằng quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn sản phẩm hoặc hình thức quản lý khác.
• Loại bỏ các ngành nghề tương tự như kinh doanh thông thường, không có rủi ro cao với lợi ích công cộng.

Thiết lập nguyên tắc kiểm soát rõ ràng

• Mọi đề xuất bổ sung ngành nghề kinh doanh có điều kiện phải giải trình cụ thể lý do và mục tiêu điều chỉnh theo quy định tại khoản 1 Điều 7 Luật Đầu tư.
• Đề xuất ban hành mới phải nêu rõ lý do vì sao không thể kiểm soát bằng biện pháp hậu kiểm hay tiêu chuẩn kỹ thuật.

Ưu tiên chuyển sang cơ chế hậu kiểm

• Chuyển từ cơ chế "tiền kiểm" (xin giấy phép mới được kinh doanh) sang "hậu kiểm" (tự khai báo, chịu trách nhiệm và bị kiểm tra sau).
• Chỉ duy trì tiền kiểm đối với ngành nghề thực sự cần thiết, có tác động lớn tới:
  • Quốc phòng – an ninh,
  • Sức khỏe cộng đồng,
  • Môi trường,
  • Tài chính – ngân hàng.

Xác định lại phạm vi một số ngành nghề nhạy cảm: Ví dụ: kinh doanh vàng, bất động sản, dịch vụ đấu giá… cần được xem xét lại ranh giới và điều kiện quản lý, tránh xếp nhầm vào nhóm yêu cầu kiểm soát cao quá mức so với rủi ro thực tế.

V. Liên hệ với định hướng Nghị quyết 68-NQ/TW

VCCI nhấn mạnh: cần điều chỉnh cách thức kiểm soát ngành nghề kinh doanh có điều kiện phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW, cụ thể:

• Chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tăng giám sát – giảm giấy phép.
• Công bố công khai điều kiện kinh doanh, hạn chế việc cấp phép hành chính cứng nhắc.
• Tăng tính minh bạch và tự chủ cho doanh nghiệp, chỉ can thiệp khi có dấu hiệu rủi ro, vi phạm.

---

Tác giả: Vũ Khuê

Nguồn: VnEconomy - Link