I. Tổng quan về Hiệp định FTA Việt Nam - EFTA

Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và EFTA (European Free Trade Association - Hiệp hội Mậu dịch Tự do châu Âu gồm Thụy Sĩ, Na Uy, Iceland và Liechtenstein) đang trong quá trình đàm phán và dự kiến sẽ sớm được ký kết và thực thi.

• Mục tiêu chính: Mở rộng cánh cửa xuất khẩu cho hàng hóa Việt Nam sang thị trường EFTA, đồng thời thúc đẩy hợp tác đầu tư và phát triển bền vững.
• Tương đồng với FTA thế hệ mới: Cấu trúc và nội dung của FTA Việt Nam - EFTA tương tự các hiệp định như CPTPP, EVFTA, UKVFTA… nên doanh nghiệp Việt có thể tận dụng kinh nghiệm từ các FTA trước để dễ dàng thích ứng.

II. Lợi ích và cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam

Gia tăng cơ hội xuất khẩu

• Hiện tại: Kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - EFTA đạt khoảng 3 tỷ USD/năm.
• Dự báo sau FTA: Tăng lên 5 tỷ USD vào năm 2028, trong đó: Xuất khẩu từ Việt Nam sang EFTA tăng 10% - 15%/năm trong những năm đầu thực thi hiệp định.

Ưu đãi thuế quan và xóa bỏ rào cản

• Cam kết thuế quan:
  • EFTA sẽ xóa bỏ 90% - 95% dòng thuế nhập khẩu từ Việt Nam ngay khi FTA có hiệu lực.
  • Điều này giúp sản phẩm Việt cạnh tranh mạnh về giá trên thị trường EFTA.
• Tác động:
  • Gia tăng sức cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam.
  • Mở rộng khả năng tiếp cận các phân khúc tiêu dùng cao cấp tại EFTA – vốn là các quốc gia có thu nhập bình quân đầu người rất cao.

Các ngành hàng được hưởng lợi

• Nông sản: Cà phê, hồ tiêu, hạt điều, trái cây nhiệt đới.
• Thủy sản: Tôm, cá tra, cá ngừ.
• Hàng tiêu dùng chất lượng cao: Dễ dàng thâm nhập thị trường nhờ ưu đãi thuế và nhu cầu cao tại EFTA.

Mở rộng hợp tác đầu tư và phát triển bền vững

• Dòng vốn FDI dự kiến: Khoảng 1 tỷ USD trong 5 năm tới.
• Lĩnh vực thu hút đầu tư:
  • Công nghệ cao, công nghiệp mũi nhọn.
  • Chế biến tinh, năng lượng tái tạo.
  • Năng lượng sạch: Đầu tư có thể đạt từ 200 - 300 triệu USD.
• Ý nghĩa: Giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ hiện đại và nguồn tài chính xanh để phục vụ quá trình chuyển đổi bền vững.

III. Thách thức và yêu cầu mới về năng lực cạnh tranh

Tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe

• Các yêu cầu chính từ EFTA:
  • An toàn thực phẩm.
  • Dư lượng hóa chất, kiểm soát nguyên liệu đầu vào.
  • Chứng nhận sản xuất bền vững.
  • Tiêu chuẩn về lao động, môi trường và trách nhiệm xã hội.
• Mức độ nghiêm ngặt: EFTA nằm trong nhóm các khu vực có hệ thống tiêu chuẩn khắt khe nhất toàn cầu.

Khó khăn với doanh nghiệp Việt Nam

• Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) thường thiếu:
  • Năng lực tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế.
  • Hệ thống truy xuất nguồn gốc.
  • Chứng nhận về lao động và môi trường.
• Nguy cơ: Nếu không đáp ứng tiêu chuẩn, DN Việt dễ bị loại khỏi chuỗi cung ứng quốc tế.

Áp lực cạnh tranh gia tăng

• EFTA có ngành nông nghiệp công nghệ cao và chế biến tinh phát triển mạnh.
• Doanh nghiệp Việt có thể bị đẩy vào thế cạnh tranh bằng giá (low-cost competition), dẫn đến lợi nhuận thấp hoặc bị loại khỏi thị trường.

Chi phí đầu tư chuyển đổi xanh

• Chuyển đổi sang sản xuất xanh, tiết giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo… tốn kém trong giai đoạn đầu.
• Yêu cầu đầu tư bài bản, dài hạn về cả công nghệ, quy trình và con người.

IV. Khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt Nam

Chủ động chuẩn hóa sản xuất

• Nâng cao chất lượng sản phẩm theo chuẩn quốc tế.
• Kiểm soát nguyên liệu đầu vào.
• Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Xây dựng hệ thống chứng nhận và truy xuất nguồn gốc

• Minh bạch thông tin sản phẩm.
• Đăng ký chứng chỉ quốc tế về:
  • Bền vững môi trường.
  • Lao động và điều kiện làm việc.
  • Trách nhiệm xã hội.

Chuyển đổi xanh và đầu tư công nghệ

• Áp dụng công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng.
• Cải tiến thiết bị và quy trình sản xuất.
• Nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm.

Phát triển nguồn nhân lực. Đào tạo đội ngũ nhân sự có hiểu biết về:

• Tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế.
• Luật pháp quốc tế.
• Kỹ năng quản trị hội nhập.

V. Định hướng vĩ mô cho Chính phủ

• Cải cách thủ tục hành chính.
• Đơn giản hóa quy trình xuất - nhập khẩu.
• Phát triển hạ tầng logistics hiện đại.
• Nâng cao năng lực đàm phán thương mại.
• Củng cố công nghiệp hỗ trợ để giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi ích từ các FTA thế hệ mới như FTA Việt Nam - EFTA.

---

Tác giả: Nguyễn Quỳnh

Nguồn: VOV.VN - Link